Diabetic neuropathy ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ အာရံုေၾကာေရာဂါ
ဆရာ ကြၽန္ေတာ္ာဆီးခ်ဳိေဝဒနာရွင္တစ္ဦးပါ။ Insulin ကို မနက္ည ထိုးေနရပါတယ္။ အရက္ေသာက္လို႔ အဆင္ေျပပါသလား။ အရက္မျဖတ္နိုင္သျဖင့္ Insulinထိုးေနရတာကေန တစလေလာက္မထိုးျဖစ္ပါ။ ဆရာ၀န္နဲ႔ျပၾကည့္တဲ့ အခါ Insulin ကို ဆက္ထိုးပါ။ အရက္ေသာက္ခ်င္ရင္လဲ အနည္းငယ္ေသာက္လို႔ရတယ္လို႔ အႀကံျပဳပါတယ္ခင္ဗ်။ ထိုေၾကာင့္ Insulin ကို မနက္ည ၿပန္ၿပီး ေဆးထိုးခဲ့ပါသည္ ယခု ကြၽန္ုပ္၏ ညာေျခေထာက္တစ္ဖက္သည္ အဆစ္မ်ားေဖာေယာင္ေနပါသည္ ထိုကိစၥနွင့္ပတ္သတ္ၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရန္အတြက္ အႀကံျပဳေပးပါရန့္ အကူညီေတာင္းခံအပ္ပါသည္။
ဆီးခ်ိဳျဖစ္ေနတာၾကာသူေတြမွာ အာရံုေၾကာေတြကို ထိခိုက္တာကို Diabetic neuropathy ေခၚတယ္။ ေျခေထာက္မွာ ခံစားမႈ နည္းလာတာကေန စတယ္။ ဘယ္-ညာ ႏွစ္ဘက္လံုး ညီတူညာတူလို ျဖစ္မယ္။ တေျဖးေျဖးနဲ႔ အထက္ တက္လာတယ္။ ထံုသလိုျဖစ္ေနလို႔ ထိခိုက္မိမွာကို ပိုးျပီးသတိထားရမယ္။ ထိခိုက္မိရင္ အာရံုေၾကာ အားနည္းတာေရာ ေသြးေလွ်ာက္တာ နည္းတာေတြေၾကာင့္ အနာျဖစ္မယ္။ ပိုးဝင္မယ္။ ေပ်ာက္ခဲတယ္။
အဲတာရွိေနေပမဲ့ ဘာမွမခံစားဘဲလဲ ေနေသးတယ္။ ဆီးခ်ိဳရွိေနသူေတြထဲ ၆ဝ-၇ဝ% မွာ တခ်ိန္မွာ ဒီအဆင့္ရွိလာတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၂၅ ႏွစ္ၾကာရင္ျဖစ္တယ္။ ေျခလက္ေတြမွာ နာတာ၊ က်င္တာ၊ ထံုတာ၊ ေျခ-လက္ေတြက ၾကြက္သားေတြ လွီလာတာ၊ ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းတာ၊ Reflexes ေခၚတဲ့တုန္႔ျပန္မႈ ပ်က္စီးတာ၊ လမ္းသြားပံုမမွန္တာ၊ ထံုေနတာ သိပ္မသိ၊ ဖိတာကို သတိမထားမိရာကေန အပူူဖူးနဲ႔ အနာ ျဖစ္လာတတ္တယ္။
အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္တာက ခ်က္ခ်င္း ျဖစ္လာတာနဲ႔ နာတာရွည္ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Acute neuropathy (Neuritis) ရက္တိုျဖစ္တာက ဆီးခ်ိဳကို ထိန္းႏိုင္ရင္ သက္သာသြားတယ္။ ျဖစ္ေနရင္ ပူေလာင္သလို ခံစားရႏိုင္တယ္။ ညပိုင္းမွာ ပိုဆိုးတယ္။ အိပ္ေရးပ်က္တဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Chronic neuropathy နာတာရွည္က ပိုဆိုးတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ ရွိတယ္။
အစဆံုး သိႏိုင္တဲ့ လကၡဏာက Vibrations တုန္ခါမႈကို မသိတာျဖစ္တယ္။ အျဖစ္နည္းေပမဲ့ လက္မွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဆိုးတာက ပ်က္စီးမႈဟာ ရာသက္ပန္ျဖစ္တယ္။ ဆီးခ်ိဳကို ထိန္းႏိုင္ေပမဲ့ ဒီလို ျဖစ္ေနတာက ေပ်ာက္မသြားဘူး။ ေနာက္ အာရံုေၾကာေရာဂါတမ်ိဳးက Paralysis involving single nerves အာရံုေၾကာတခုက ေလျဖတ္တာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးက Painful types of neuralgia နာေနတဲ့ အာရံုေၾကာေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ဆီးခ်ိဳကို ထိန္းႏိုင္ရင္ သက္သာပါမယ္။
- Peripheral neuropathy အဖ်ားပိုင္းအာရံုေၾကာေတြ ထိခိုက္တာက အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ Peripheral neuropathy ကို Distal symmetric neuropathy လဲေခၚတယ္။ sensorimotor neuropathy လို႔လဲေခၚတယ္။
- Autonomic neuropathy ထဲမွာ ေခြ်းထြက္မ်ားတာလဲပါတယ္။ ေသြးဖိအား၊ အဆုပ္နဲ႔ မ်က္စိ အာရံုေၾကာေတြ၊ ေနာက္ျပီး ေသြးထဲမွာ သၾကားဓါတ္က်ေနတာကို သတိေပးစနစ္အားနည္းမယ္။ Hypoglycemia Unawareness ေသြးထဲမွာ သၾကားဓါတ္ နည္းလာရင္ (Blood glucose below 70 mg/dL) လက္-ေျခတုန္လာမယ္၊ ေခြ်းျပန္မယ္၊ ရင္တုန္မယ္။ အခုေရာဂါရလာရင္ ဒီလိုသတိေပးခ်က္ေတြ အားနည္းလာမယ္။
- Proximal neuropathy ေၾကာင့္ ေပါင္၊ တင္ပါးေနရာေတြနာမယ္။ ေျခေထာက္ပိုင္း အားနည္းေနမယ္။
- Focal neuropathy ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ေနရာက အာရံုေၾကာ အလုပ္လုပ္တဲ့ေနရာမွာ အားနည္းေနမယ္။ နာေနမယ္။ ဥပမာ မ်က္စိ၊ မ်က္ႏွာၾကြက္သား၊ နား၊ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း၊ ရင္ပတ္၊ ဗိုက္၊ ေပါင္၊ ေျခသလံုး၊ ေျခေထာက္။
(ANS) (ေအာ္တိုေနာမစ္) အာရံုေၾကာစနစ္ကိုလဲ ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အစာစားျပီး ဗိုက္ကယ္ေနမယ္။ အစာမေက်၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္၊ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ မတ္တပ္ရပ္ခ်ိန္မွာ ေခါင္းမူးတာ၊ ဆီးအသြားရခက္၊ အားယုတ္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ျပီး၊ စိတ္ဓါတ္လဲက်။ မတ္တပ္ရပ္ခ်ိန္ ေသြးဖိအားတက္၊ မတ္တပ္ရပ္ရင္ ေခါင္းမူးမယ္။ Fainting ျဖစ္မယ္။ Erectile dysfunction ေယာက္်ား ပန္းေသ-ပန္းညိႇဳး၊ မိန္းမ ဗဂ်ိဳင္းနား ေျခာက္ေသြ႔မယ္။
နာတာအတြက္
• အနာသက္သာေဆး သိပ္မျပင္းတဲ့ Paracetamol or Aspirin တခုခု၊
• စိတ္မက်ေဆးျဖစ္တဲ့ Antidepressants (Amitriptyline, Imipramine, Desipramine, Duloxetine (Cymbalta), Venlafaxine, Bupropion (Wellbutrin), Paroxetine (Paxil), and Citalopram (Celexa) ေတြ၊
• အတက္သက္သာေဆး = Pregabalin (Lyrica), Gabapentin (Gabarone, Neurontin), Carbamazepine, and Lamotrigine (Lamictal) ေဆးေတြ၊
• ဘိန္းပါတဲ့ အနာသက္သာေဆး အျပင္းစား Tramadol (Zydol) or Dextropropoxyphene ကိုလဲ တျခားေဆးေတြနဲ႔ မရရင္ သံုးႏိုင္တယ္။
• Lidocaine patches (Lidoderm, Lidopain) ေဆးကပ္ခြါ၊
• Nitrate sprays or patches ျဖန္းေဆး၊
• Alpha-lipoic acid Evening primrose oil တိုင္းရင္းေဆး၊
• Capsaicin cream (Zacin) ေျခေထာက္နာေနတာကို လိမ္းႏိုင္တယ္။
• Electrical stimulator (TENS machine) လွ်ပ္စစ္နည္းနဲ႔ ေဆးရံုမွာ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။
• Compression stockings ေျခအိပ္ၾကပ္တာ စြပ္ထားရင္ မတ္တပ္ရပ္လို႔ မူးတာ သက္သာေစမယ္။
• Nausea and vomiting အန္ခ်င္တာအတြက္ Metoclopramide ေသာက္ႏိုင္တယ္။
• Codeine phosphate နဲ႔ တျခား ဝမ္းရပ္ေဆးတခုခုကို ဝမ္းပ်က္တာ မရပ္ရင္ ေသာက္ပါ။
အၾကံေပးခ်က္မ်ား
• ဆီးခ်ိဳကို ေန႔စဥ္ထိန္းေနပါ။
• ဖိနပ္၊ ရွဴး အေနေတာ္တာကိုသာ စီးပါ။
• ေျခသည္း၊ လက္သည္းျဖတ္တာ ဂရုစိုက္ပါ။
• ေျခေထာက္ကို ေန႔စဥ္စစ္ေဆးပါ။
• ထိခိုက္တာ၊ အနာေပါက္တာျဖစ္ရင္ ေသးေသး ၾကီးၾကီး ဆရာဝန္ျပပါ။
• ေမးတဲ့သူက အစားအေသာက္ေတာ့ ေကာင္းေကာင္းစားႏိုင္တယ္ဆိုေပမဲ့ ဆီးခ်ိဳရွိသူေတြ စားရမွာေတြကိုသာ စားပါ။
Dr. တင့္ေဆြ