Liver cancer အသည္းကင္ဆာ
၁။ က်မအေဖက အသည္းကင္ဆာနဲ႔ကြယ္လြန္ခဲ့ပါတယ္။ ဘီပိုး စီပိုးမ႐ွိ၊ အရက္မေသာက္ဘဲ၊ ဒီေရာဂါနဲ႔ ဆံုး႐ွံုးခဲ့ရပါတယ္။ စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံေၾကာင့္လို႔လည္းထင္ပါတယ္။ ဆီမ်ားတဲ့ဟင္း လဘက္ ငါးေျခာက္ သရက္သီးသနပ္ ေတာ္ေတာ္ႀကိဳက္ပါတယ္။ ဆရာေျပာသလိုပါဘဲ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေတာက္ေလ်ွာက္ ခံစားျမင္ေတြ႔ေနရတာပါ။ အသည္းကင္ဆာလို႔ၾကားရတိုင္း ရင္ထဲနာက်င္ထိခိုက္ရပါတယ္။ ကိုယ္ေတြ႔အျပင္ ဆရာ့ရဲ႕ျပည့္စံုတဲ့အသိေပးမႈေၾကာင့္ သတိျပဳစရာေတြပိုရလို႔ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
၂။ သမီးအေဖလည္း အသည္းကင္ဆာပါ။ သံုးပံု နွစ္ ပံု ျပန္႔ေနျပီေျပာပါတယ္ဆရာ။ ျပီးေတာ့ အစာအိမ္က ေသြးေၾကာ စိမ့္ထားပါတယ္။ အဲဒါ အစာအိမ္ မွန္ေျပာင္းၾကည့္ သင့္ မသင့္ သိပါရေစဆရာ။
၃။ ဆရာ႐ွင့္ အသည္းကင္ဆာက ေရာဂါ လကၡဏာကို အခ်ိန္လြန္မွသိရတာလား႐ွင့္။ သူငယ္ခ်င္းတေယာက္ျဖစ္တာ တလဘဲခံၿပီး ဆံုးသြားပါတယ္။ ေရာဂာျဖစ္တာဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ႐ွင့္။
၄။ ဆရာ ကြ်န္မဦးေလးျဖစ္သူရဲ႕ေရာဂါအတြက္ ကုသပံုအႀကံေလးေပးပါရွင့္။ ခြဲစိတ္လို႔ရမလားသိခ်င္ပါတယ္။ ကမ္းေဇာ္ဆီကို ကင္ဆာေပ်ာက္တယ္ဆိုျပီးတိုက္ခ်င္ေနႀကလို႔ သင့္မသင့္ေျဖေပးပါရွင့္။ အသည္းကင္ဆာ အဆင့္ဆင့္ကို ဗဟုသုတရေစရန္ တင္ေပးေစခ်င္ပါတယ္ဆရာ။
၅။ က်မအေမက အသည္းမွာအလံုးေတြ႔တယ္။ ခဲြထုတ္ရမယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ အရြယ္က ၄ စင္တီမီတာတဲ့။ အသက္က ၇ဝ ေက်ာ္ဆိုေတာ့ မခဲြခ်င္ပါဘူး။ ဘာလုပ္သင့္လည္းဆိုတာ ေဆြးေႏြးေပးေစခ်င္ပါတယ္။ ေက်းဇူးအမ်ားၾကီးလည္းတင္ပါတယ္ရွင့္။ ကူညီၾကပါဦးေနာ္။ က်မလည္း ရင္ေတြပူေနပါျပီ။ ct Scan ရိုက္တာ ၂ ပါတ္ခန္႔ ရွိပါျပီ။ ကုတင္ ၅ဝဝ က အသည္းဆရာဝန္ေတြက ခဲြထုတ္ရမယ္လို႔ေျပာပါတယ္ရွင္။ အေမက လံုးဝမခဲြခ်င္ျဖစ္ေနပါတယ္။ ကူညီေပးပါဦးဆရာရွင့္။
အသည္းကင္ဆာမွာလည္း (၂) မ်ိဳးကြဲေသးတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ တေနရာရာမွာကင္ဆာျဖစ္လို႔ အသည္းကို ျပန္႔လာတာမ်ိဳးနဲ႔ ေနာက္တမ်ိဳးက Hepatocellular carcinoma အသည္းမွာစျဖစ္တာ။
ဘာလို႔ျဖစ္သလည္း တိတိက်က်မသိၾကပါ။ တခ်ိဳ႕ေတာ့သိပါတယ္။ Hemochromatosis နဲ႔ Wilson's disease တို႔လို ေမြးကတည္းပါလာသူ၊ အရက္ေသာက္သူ၊ အသည္းေရာင္ ဘီ (သို႔) စီေၾကာင့္ နာတာရွည္အသည္းေရာင္ေနသူ၊ မ်ိဳးရိုးအရျဖစ္တဲ့ Hemochromatosis ေရာဂါရွိေနသူနဲ႔ အသည္းေျခာက္ေနသူ၊ အသည္းအဆီမ်ားေနသူ၊ ေဆးလိပ္နဲ႔ အရက္တြဲရင္လည္းျဖစ္သူမ်ားတယ္။ vinyl chloride နဲ႔ arsenic လို ဓါတုပစၥည္းေတြနဲ႔လည္း ဆက္စပ္မႈ ရွိတယ္။ အပင္မိႈ Aflatoxins ကေန ဂ်ံဳ၊ ေျမပဲ၊ ဆန္၊ ေပ်ာင္းေစ့ေတြကို စြဲထာတာ စားမိရင္ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ လူဝရင္၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူ၊ L-carnitine ဓါတ္ နည္းေနသူ၊ HIV/AIDS ရွိေနသူ၊ Anabolic steroid ေခၚ ၾကြက္သား-ခြန္အားတိုး ေဟာ္မုန္းေဆး တာရွည္သံုးသူေတြ ပိုျဖစ္တယ္။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ပိုျဖစ္တယ္။
အသည္းကင္ဆာလကၡဏာမ်ား
ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္လာျခင္း၊ အစာအနံ႔ရတာနဲ႔ ရင္ျပည့္လာျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ အားယုတ္လာျခင္း၊ အေၾကာင္းမသိဖ်ားျခင္း၊ ဗိုက္ညာဖက္အေပၚပိုင္းေအာင့္ျခင္း၊ နာတာကလက္ျပင္ဆီတက္နာျခင္း၊ အသည္းၾကီးလာျခင္း၊ ေဘလံုးၾကီးလာျခင္း၊ ေရဖ်င္းျဖစ္လာျခင္း၊ အသား-ဆီးဝါျခင္း၊ ဝမ္းအေရာင္ေဖ်ာ့လာျခင္း။
Hepatoma အသည္းအက်ိတ္
• Cirrhosis liver အသည္းေျခာက္ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာ Hepatoma အသည္း-အက်ိတ္ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• အေတာ္မ်ားမ်ား ဘာမွမခံစားရဘူး။
• ၆ လတခါ Serum alpha fetoprotein ေသြးစစ္တာ နဲ႔ Ultrasound အသည္းကို (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္တာ လုပ္ေနရမယ္။
• ေရာဂါအဆင့္ၾကည့္ကုသရမယ္။
အသည္းကင္ဆာကုသနည္းမ်ား
ေရာဂါဟုတ္-မဟုတ္စစ္မယ္၊ အဆင့္သတ္မွတ္မယ္။ ဘယ္လိုကုသနည္းေရြးမလည္းဆံုးျဖတ္မယ္။ လူနာ၊ ေဆးရံုအေပၚမွာမူတည္ျပီးေရြးခ်ယ္ရတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆရာဝန္၊ ကင္ဆာဆရာဝန္၊ အစာလမ္းအထူးကုဆရာဝန္၊ စတဲ့ နယ္ပယ္အလိုက္ အထူးကုဆရာဝန္ေတြကေန စုေပါင္းဆံုးျဖတ္ၾကတယ္။ တခါတေလ နည္းတခုကမကိုတြဲလုပ္ရတယ္။ လူနာအေနနဲ႔လိုမယ္ထင္ရင္ ဒုတိယအၾကံရယူတာလုပ္ႏိုင္တယ္။
၁။ Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္းမွာ partial hepatectomy အသည္းတစိတ္တပိုင္းထုတ္ေပးတာနဲ႔ liver transplant အသည္းအစားထိုးတာပါတယ္။
၂။ Tumor ablation အက်ိတ္ကိုတျခားနည္းနဲ႔ေက်ေစနည္း၊
၃။ Tumor embolization အက်ိတ္ကိုေသြးမေလွ်ာက္ေစနည္းလုပ္ေပးျခင္း၊
၄။ Radiation therapy ဓါတ္ကင္နည္း၊
၅။ Targeted therapy ပစ္မွတ္ထားကုသနည္း၊
၆။ Chemotherapy ကင္ဆာေဆးေပးနည္း၊ Sorafenib ေဆးကို ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ ျဖစ္သူေတြကို ေပးတယ္။
၇။ Freezing cancer cells (Cryoablation) ေအးခဲနည္း၊
၈။ Heating cancer cells အပူေပးနည္း၊
၉။ Injecting alcohol into the tumor အယ္လ္ကိုေဟာေဆး အက်ိတ္ထဲထိုးနည္း၊
၁ဝ။ Injecting chemotherapy drugs into the liver ကင္ဆာေဆးအက်ိတ္ထဲထိုးေပးနည္း၊
၁၁။ Targeted drug therapy ပစ္မွတ္ထားကုသနည္း။
အလားအလာ
အသည္းကင္ဆာဟာ အလားအလာမေကာင္းတဲ့အမ်ိဳးအစားေရာဂါျဖစ္တယ္။ လူနာ ၁ဝ% ကသာ ကင္ဆာကို ေစာေစာသိၾကတယ္။ အဂၤလန္မွာ ၃ဝ% ဟာ ေရာဂါသိျပီးေနာက္ ၁ ႏွစ္အသက္ရွည္တယ္။ ၁ဝ% က ၅ ႏွစ္ရွင္တယ္။ တခ်ိဳ႕နည္းနည္းပိုရွည္တယ္။ အသည္းကင္ဆာနဲ႔ အသည္းေျခာက္တာတြဲေနရင္ ၃ လသာခံတယ္။
ျမန္မာျပည္သားေတြ အသည္းကင္ဆာေဘးက ေဝးၾကပါေစ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ