Pregnancy and Hepatitis C အသည္းေရာင္ (စီ) နဲ႔ ကိုယ္ဝန္
(အဂၤလိပ္စာလံုးေတြကို ေက်ာ္ျပီးဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။)
ဆရာရွင့္ ကြ်န္မက အသက္ ၂၈ ႏွစ္ရွိပါျပီရွင့္။ ၂ဝ၁၃ ကတည္းက ကြ်န္မမွာ C ပိုးရွိတာသိလို႔ ထိုးေဆးနဲ႔ စားေဆးကို တႏွစ္ထိုးျပီေသာက္ျပီးပါျပီ။ Genotype 1 ပါရွင့္။ ထိုးျပီး 6 လေနလို႔ ပိုးေကာင္ေရစစ္တာ ပိုးမရွိေတာ့ပါဘူးရွင့္။ အခု ၂ဝ၁၆ မွာလည္း ပိုးေကာင္ေရစစ္ေတာ့လည္း Not detected ပါရွင့္။ ဒါေပမယ့္ေသြးစစ္ၾကည့္ေတာ့ HCV positive ရွင့္။ အဲ႔ဒါ C ပိုး မေပ်ာက္ေသးတာလားရွင့္။ ကြ်န္မအိမ္ေထာင္ျပဳလို႔ေကာရလားရွင့္။ ေက်းဇူးျပဳရေျဖၾကားေပးပါရွင့္။ ဆရာက်န္းမာပါေစ။
Hepatitis C virus အသည္းေရာင္ စီ ဗိုင္းရပ္စ္ အမ်ိဳးအစားဟာ Flaviviridae မိသားစုထဲက RNA virus ျဖစ္တယ္။ ပိုးနဲ႔လူ ေတြ႔ျပီးေနာက္ ၈-၉ ပါတ္ဆိုရင္ ေသြးမွာ ရွာလို႔ရျပီ။ ေရာဂါစျဖစ္ရင္ မအီမသာျဖစ္မယ္၊ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မယ္၊ ကိုယ္ပူမယ္၊ အစားပ်က္မယ္၊ ဆီး-အသားဝါျပီး၊ အသည္းရွိတဲ့ေနရာ နာတာေတြခံစားရမယ္။ ၆ဝ-၇ဝ% မွာ ဘာမွမခံစားရဘူး။
(စီ) ပိုး ေဆးထိုးအပ္ကေန ကူးတာ အေမရိကားမွာ ၆ဝ% ရွိတယ္။ ေသြးသြင္းရာကေန ကူးစက္တာေတာ့ နည္းလာျပီ။ မေအကေန ကေလးကို ကူးတာ ၇-ဂ% နဲ႔ တအိမ္ထဲအတူေနရာကေန ကူးစက္တာက ၄% ရွိတယ္။ လိင္ဆက္ဆံရာကေန ကူးတာက ၅% ေလာက္သာရွိလို႔ (ဘီ) ပိုးနဲ႔စာရင္ အေတာ္နည္းပါတယ္။
Anti-HCV by enzyme immunoassay (EIA) ဒါမွမဟုတ္ HCV RNA ေတြ႔ရင္ ေရာဂါရွိတာ ေသျခာတယ္။ EIA positive ျဖစ္သူေတြကို Recombinant immunoblot assay (RIBA TM) or RT-PCR for HCV RNA စစ္နည္း ဆက္လုပ္ရတယ္။ Viral antigens ၄ မ်ိဳးကို စမ္းတာ ျဖစ္တယ္။ ၂ မ်ိဳးအထိေတြ႔ရင္ (ေပါေဇးတစ္ဖ္) သတ္မွတ္တယ္။ စမ္းသပ္နည္းေတြကို ELISA = Anti-HCV by enzyme-linked immunoassay နဲ႔ RIBA = Anti-HCV by recombinant immunoblot assay; ALT= Alanine aminotransferase လို႔ ေခၚတယ္။
Acute HCV infection ရက္တို အဆင့္ကေန Chronic HCV infection နာတာရွည္ အဆင့္ကို ၇၅-၈၅% ျဖစ္မယ္။ နာတာရွည္ သမားေတြထဲကေန ၁ဝ-၂ဝ% မွာ Cirrhosis အသည္းေျခာက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ Hepatocellualr carcinoma အသည္းကင္ဆာ ၁-၅% ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အသည္းေရာင္ (စီ) နဲ႔ ကိုယ္ဝန္
• သုေတသနေတြ လုပ္တာ သိပ္ၾကီး မမ်ားလွေသးဘူး။ ရသမွ် ကိန္းဂဏန္းေတြအရ မိခင္ေလာင္းမွာ (စီ) ပိုး ရွိေနေပမဲ့ သူကေန ေမြးလာမဲ့ကေလးမွာ Congenital malformation ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ရွိတာ၊ Stillbirth ကေလး အေသ ေမြးတာ နဲ႔ Fetal distress ကေလးဒုကၡေရာက္တာ ထူးျပီး မပိုတာသိရတယ္။ ေမြးတဲ့အခါလဲ သူမ်ားလို အတူတူဘဲ။ ပိုခက္တယ္လို႔ မရွိဘူး။
• အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္-ကေလးေမြးၾကတဲ့ အသက္ပိုင္းဟာ ၂ဝ ကေန ၄ဝ ၾကားျဖစ္တာဟာ Hepatitis C အသည္းေရာင္ (စီ) ပိုးကူးစက္မႈ အမ်ားဆံုးအသက္ပုိင္းနဲ႔ ထပ္တူက်ေနတယ္။ ဒီအရြယ္ေတြမွာ ေသြးသြင္းတာ၊ ေဆးထိုးတာ၊ မူးယစ္ေဆးထိုးတာေတြကေန ပိုျပီး ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။
• (စီ) ပိုးရွိ-မိခင္ကေန ေမြးလာမဲ့ကေလးကို ကူးစက္ႏိုင္မႈ ႏွဳန္းဟာ သုည ကေန ၃၆% ရွိတယ္။ ပ်မ္းမွ် ၅% ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ HIV ပါ ရွိေနရင္ေတာ့ ကေလးကိုကူးႏွဳန္း ၄၄% ရွိမယ္။
• ကိုယ္ဝန္ရွိတံုး (စီ) ပိုးရွိေနသူဟာ အသည္းရဲ႕ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းကို စမ္းသပ္ေနဘို႔လိုတယ္။ အသည္း (အင္ဇိုင္း) ေတြ မ်ားေနမယ္။ Gallstones သည္းေျခအိတ္-ေက်ာက္ တည္တာ ၆% ရွိ္တယ္။
• (စီ) ပိုး ရွိေနလို႔ Interferon therapy (အင္တာဖရြန္) ေဆးေပးေနသူမွာ ကိုယ္ဝန္ရွိလာရင္ ေဆးေပးတာ ရပ္ထားမယ္။ ေဆးက ကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ ဘယ္လိုျဖစ္မလဲ အေသအျခာေတာ့ မေျပာႏိုင္ေသးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ (အီး) ပိုးတခုကေနသာ ထူးျပီးျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဆိုးဝါးတယ္။
• အသည္းကို ပစ္မွတ္ထားတဲ့ ပိုးမ်ိဳးရွိေနသူက ကိုယ္ဝန္ရရင္ အသည္းကို ပိုထိခိုက္မလားေတာ့ စဥ္းစားႏိုင္တယ္။ Acute fatty liver of pregnancy အသည္း-အဆီမ်ားတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီအဆင့္ကေန ဆိုးဝါးလာႏိုင္တယ္။ ကေလးကိုလဲ သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ အဲလိုျဖစ္လာရင္ ေဆးရံုတင္ကုရမယ္။ ကေလးကို ျမန္ျမန္ ေမြးေပးသင့္တယ္။
ကေလးကို မကူးေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
• အာမခံခ်က္ အျပည့္ေပးႏိုင္တဲ့နည္း မရွိေသးပါ။ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ ဆန္းစစ္မႈေတြအရ ဗိုက္ခြဲေမြးရင္ ကူးစက္ေစမွာ နည္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ အားလံုးကို ဗိုက္ခြဲေမြးဘို႔ အၾကံမျပဳပါ။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကေန ေမြးလာမဲ့ကေလးကို ဘယ္ေလာက္ကူးစက္ႏိုင္သလဲဆိုတာ ေသြးထဲမွာ RNA levels ဘယ္ေလာက္ မ်ားသလဲ အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ Hepatitis C RNA titer က 1 million copies/mL မ်ားေနရင္ ကူးစက္ႏိုင္မႈ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ C RNA levels မရွိတဲ့မိခင္ကေန ကေလးကို မကူးေစပါ။ HIV negative ပိုးမရွိရင္ ဝ-၁၈% ကေလးကို ကူးေစႏိုင္ေပမဲ့ HIV positive ျဖစ္ေနရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ကာကြယ္နည္း၊ ကာကြယ္ေဆး မရွိေသးပါ။
• အခ်င္းကေန အသည္းမေကာင္းသူတိုင္းမွာ မ်ားတဲ့ Alkaline phosphatase (Alanine aminotransferase = ALT) ကိုလဲ ထုတ္ေပးေနလို႔ အသည္းအလုပ္ကို စစ္ရင္ သူမ်ားထက္ ၃-၄ ဆ ပိုမ်ားေနတယ္။ Alkaline ALT ဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာ၊ အန္တာ၊ တခ်ိဳ႕ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္လဲ မ်ားေစႏိုင္တယ္။ အသည္းမေကာင္းရင္ သိသိသာသာမ်ားတယ္။
• ေဆးကုေနသူ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာနဲ႔ Interferon ေဆးကို မေပးဘဲ နားရမယ္။ ကေလးကို ဘယ္လို သက္ေရာက္မလဲ ဆိုတာ မသျခာေသးလို႔ပါ။ Rebetron (Interferon + Ribavirin) ေဆးတြဲေပးေနသူက ကိုယ္ဝန္ မယူတာ ေကာင္းတယ္။ ကေလးကို ႏို႔မတိုက္သင့္ဘူး ေဆးထုတ္သူေတြကေန ကိုယ္ဝန္တားေဆး ၆ လ ေသာက္ေနဘို႔ အၾကံေပးတယ္။ ကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ ျဖစ္တယ္။
Antepartum မီးဖြားရင္ ဘာေတြလုပ္ရသလဲ
• ကေလးသြားေမြးမဲ့ ေဆးရံု-ေဆးခန္း-ဆရာဝန္-ကေလးအထူးကုေတြကို ကိုယ့္မွာ ပိုးရွိတာကို အသိေပးထားရမယ္။
• Hepatitis C ကုိ ကြ်မ္းက်င္တဲ့ အထူးကုသမႈ ခံယူသင့္တယ္။
• HCV-related chronic liver disease နာတာရွည္ (စီ) ပိုး ရွိေနသူေတြအတြက္ ကေန႔ အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ ေဆးကုသနည္းဟာ Alpha-interferon-2b ေဆး တမ်ိဳးထဲ ဒါမွမဟုတ္ Ribavirin စားေဆးနဲ႔တြဲေပးနည္းျဖစ္တယ္။
• Interferon ေဆးကေန ဗိုက္ထဲက ကေလးကို ဒုကၡမေပးဘူး။ ဒါေပမဲ့ သုေနသနက သိပ္မက်ယ္ျပန္႔လွေသးဘူး။
• Ribavirin ေဆးက အေကာင္ေတြကို စမ္းသပ္တဲ့အခါ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ ျဖစ္ေစႏိုင္တာ သိထားတယ္။ လူေတြကိုေတာ့ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ မစမ္းပါ။
• (စီ) ပိုးရွိေနတဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ (ဘီ) နဲ႔ (ေအ) ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးသင့္ၾကတယ္။ အရက္နဲ႔ လံုးဝ မတည့္ပါ။
• (ပါရာစီတေမာ) ေဆးနဲ႔ မသင့္ပါ။
• အိမ္ေထာင္ဖက္မွာ ပိုးရွိေနရင္ ႏွစ္ရွည္ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ အတူသူေတြအတြက္ လိင္ဆက္ဆံမႈကိစၥ ေျပာင္းစရာမလိုပါ။
• Amniocentesis ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ေရမႊာရည္ စုပ္ယူစစ္ေဆးလို႔ Vertical transmission မေအကေန ကေလးကို ထူးျပီး ကူးစက္ေစတာ မရွိပါ။ အခ်င္းကို မထိခိုက္ဘို႔ ဂရုစိုက္ရမယ္။
• မိခင္ေလာင္းမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ အေရအတြက္ 10^6/mL ထက္နည္းရင္ ကေလးကို မကူးေစပါ။
• Cesarean section ဗိုက္ခြဲေမြးလို႔ ကေလးကို ကူးစက္မွာ ပိုနည္းတယ္လို႔ ဆိုတာလဲ ရွိတယ္။ မထူးဘူးလို႔ ေထာက္ျပတာက မ်ားတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မိခင္မွာ (စီ) ပိုးရွိသူတိုင္း ဗိုက္ခြဲေမြးပါလို႔ American Academy of Pediatrics or the American College of Obstetricians and Gynecologists ေတြကေန အၾကံမျပဳပါ။
Breastfeeding ေမြးလာတဲ့ကေလး ႏို႔တိုက္ရမလား
• မေအမွာ (စီ) ပိုး ရွိေနလို႔ ကေလးကိုလဲ ႏို႔တိုက္တာနဲ႔ ကေလးကို ကူးစက္မဲ့ အႏၲရာယ္က ထူးျပီးမ်ားတယ္ဆိုတာ တိတိက်က် မသိရေသးတာမို႔ မတိုက္ပါနဲ႔လို႔ ဆရာဝန္ေတြက မခိုင္းပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
၃-၉-၂ဝ၁၆